Er zijn zo van die mensen die rechtstreeks in de geschiedenisboeken belanden, ook al zijn ze nog springlevend. Zo iemand is Ruth Bader Ginsburg. De Harvard-klasgenoten die haar spottend “ball buster” hadden genoemd en de advocatenbureaus die weigerden een vrouw aan te nemen, zongen vast een toontje lager toen de eerwaarde R.B.G. aangesteld werd aan het Amerikaanse Hooggerechtshof. Als tweede vrouw ooit.

‘Notorious R.B.G.’, zo noemen de Amerikanen haar, met een knipoog naar de overleden Notorious B.I.G. Ze moet fysiek dan wel onderdoen voor de Afro-Amerikaanse rapper die zijn naam waardig droeg, voor het volk is ze een groots symbool van verzet, veerkracht en rechtvaardigheid. Met haar extravagante halskettingen en kanten jabots duikt rechter Ginsburg bovendien op in de popcultuur: haar beeltenis prijkt op T-shirts, koffiebekers en kleurboeken en ze is alomtegenwoordig op sociale media. Dat ze op haar 85-ste nog lang niet op pensioen wil en aan de lopende band sit-ups doet om haar conditie te verbeteren, katapulteert haar alleen maar verder in het sterrendom. Na een autobiografie, een opera, een theaterstuk en een documentaire verschijnt binnenkort de film On the Basis of Sex met in de hoofdrol Felicity Jones.

Ball buster

Dat ze het ver moest schoppen, peperde Celia Bader haar dochter altijd in terwijl ze haar  naar de plaatselijke bibliotheek stuurde in de late jaren dertig. Zelf had ze als Russisch-joodse migrante in het arme Brooklyn nooit de kans gekregen om verder te studeren. Dochter Ruth volgde aanvankelijk een traditioneel pad door een maand na het beëindigen van haar hogere studies te trouwen met Martin Ginsburg, een kind op de wereld te zetten en zich neer te leggen bij de ambtenarenjob waar ze was geplaatst na de geboorte van haar dochter. Maar haar moeders woorden bleven nazinderen: in 1956 schreef Ginsburg zich in aan Harvard Law School. Als één van de negen vrouwen in een klas met 500 mannen, stond ze bekend als ball buster en werd haar herhaaldelijk door de decaan gevraagd hoe ze het aandurfde om de plaats van een gekwalificeerde man in te pikken. Nadat het gezin verhuisde naar New York, zette ze haar studies verder aan de Columbia Law School, waar ze in 1959 afstudeerde als eerste van haar klas.

Geen loon naar werk

Het zoeken naar werk bleek echter niet van een leien dakje te lopen. Geen enkel advocatenbureau wilde een vrouw aannemen. Pas na intens onderhandelen door een professor van Columbia Law School, was een rechter bereid om Ginsburg in dienst te nemen. Deze ervaring wisselde ze na twee jaar voor een post als professor aan Rutgers Law School en vervolgens aan Columbia Law School, en behoorde zo tot de minder dan twintig vrouwelijke rechtsprofessoren in de hele VS. Ondanks haar enorme engagement, kreeg ze steevast minder betaald dan haar mannelijke collega’s: ze kreeg te horen dat ze immers al een goed verdienende echtgenoot had.

On the basis of sex

In deze periode begon Ginsburg zich te specialiseren in de genderdiscriminatie door de Amerikaanse wetten. Als vrijwilliger bij het ACLU (American Civil Liberties Union) stampte ze het Women’s Rights Project uit de grond, en trok ze naar het gerecht met honderden zaken over genderdiscriminatie. Zes zaken verdedigde ze voor het Amerikaanse Hooggerechtshof, waarvan ze vijf won. Haar pleidooien waren strategisch zeer sterk, en niet zelden nam ze het mannelijk standpunt in om aan te tonen dat genderdiscriminatie ook in het nadeel van mannen speelt. Juristen en advocaten loven haar werk en zijn het erover eens dat haar juridische overwinningen wetgevers ontmoedigden om een onderscheid te maken op basis van geslacht.

Naar de hoogste machtsregionen

Door president Jimmy Carter werd Ginsburg in 1980 benoemd tot rechter voor het Hof van Beroep voor het circuit van het District of Columbia in Washington D.C., waar ze werkte tot Bill Clinton haar dertien jaar later voordroeg als rechter voor het Amerikaanse Hooggerechtshof, als tweede vrouw ooit. Het is in deze positie dat ze zich verzette tegen de uitkomst van de zaak Ledbetter v. Goodyear (2007), waarin Lily Ledbetter haar werkgever aanklaagde voor loondiscriminatie op basis van haar gender. Na de verkiezing van Obama leidde het wetgevende werk van Ginsburg uiteindelijk tot de Lily Ledbetter Fair Pay Act, of de Amerikaanse versie van de loonkloofwet.

Vrouwenrechtenactiviste

Ook in de herfst van haar leven blijft Ginsburg strijdvaardig. Ze toonde zich reeds een felle tegenstander van Donald Trump en betuigde haar steun aan de #MeToo-beweging met de woorden “It’s about time. For so long women were silent, thinking there was nothing you could do about it, but now the law is on the side of women, or men, who encounter harassment and that’s a good thing.“

En dat die wet aan onze kant staat, dat is dankzij haar.

Bekijk hier de trailer van On the Basis of Sex, vanaf 6 maart in de Belgische filmzalen.