Op 3 april bestaat de abortuswet 25 jaar. Leona en Maya Detiège schreven naar aanleiding van deze verjaardag samen een opiniestuk dat vandaag in De Morgen verscheen. Ze roepen op om de wet aan te passen aan de tijd en aan de realiteit. Leona Detiège is eresenator en oud-voorzitter van de Socialistische Vrouwen (zoals zij-kant vroeger heette). Ze stond reeds in de jaren 70 op de barricades om abortus uit het strafrecht te halen. Dochter Maya is federaal volksvertegenwoordiger en zij-kant-ambassadeur.
De abortuswet wordt morgen 25 jaar. Toen deze wet gestemd werd, was ze in België baanbrekend. Voor de eerste keer stond de keuze van de vrouw centraal. Het begrip ‘noodsituatie’ – waarin een vrouw zich volgens de wet moet bevinden om een abortus te kunnen laten uitvoeren – werd niet verder omschreven, maar stelt duidelijk dat de beslissing bij de vrouw ligt. Ook een minderjarig meisje beslist zelfstandig of ze zwanger wil blijven of niet. Breinaalden en kapstokken van de engeltjesmaaksters behoorden met deze liberale wet tot het verleden.
Om tot deze consensus te komen, hadden voor- en tegenstanders meer dan twintig jaar lang hevige politieke discussies gevoerd. Leona stond als volksvertegenwoordiger mee op de barricades. In 1979 diende ze al een wetsvoorstel in om abortus volledig uit het strafrecht te halen, een standpunt dat ze betaalde met doodsbedreigingen. Maya, toen twaalf, begreep niet waarom deze wet zoveel extreme emoties losmaakte, maar aan kaarsen zal ze steeds een nare herinnering overhouden. De ronde tafelkaars die 25 jaar geleden in het ouderlijke huis stond, leek immers een beetje op een bom. Leona grapte dat alles op een dag in de lucht zou vliegen als je hem aanstak.
Maar kijk, in het voorjaar van 1990 keurde het parlement het wetsontwerp Lallemand-Michielsens goed en werd het door de ministerraad bekrachtigd – de koning had even troonsafstand genomen wegens gewetensbezwaren. Een overwinning, als was de nieuwe wet verre van perfect. Ze was op dat moment het resultaat van een moeizaam bereikte consensus. Ondertussen is het maatschappelijke draagvlak echter enorm geëvolueerd, en kunnen de gebreken niet langer genegeerd worden.
In de praktijk is een vrouw in België immers nog steeds niet baas in eigen buik. De wet bepaalt dat abortus niet meer mogelijk is na twaalf weken zwangerschap, tenzij om een medische reden. Wie geen medische maar wel een andere reden heeft om de zwangerschap af te breken, wordt doorverwezen naar het buitenland. Anno 2015 moeten vrouwen dus de grens oversteken om hun rechten te laten gelden, omdat ze elders in Europa verder staan dan wij. Dit is niet alleen hypocriet, maar ook problematisch. Zo’n buitenlandse abortus is immers zowel psychologisch als praktisch niet evident – denk maar aan minderjarige meisjes of kwetsbare vrouwen – én duurder. 900 euro bovenop de reis- en verblijfkosten is lang geen uitzondering. De Belgische termijn was een puur politieke keuze, en kan perfect rechtgezet worden.
Bovendien schrijft de wet een bedenktijd van 6 dagen voor. In de praktijk gaat het dikwijls over meer dan 6 dagen: deze termijn gaat pas in na de aanmelding bij een arts en het gesprek met een psycho-sociaal hulpverlener. Deze bedenktijd is bovendien achterhaald: vrouwen stappen echt niet lichtzinnig naar een arts met de vraag tot abortus. Aan die stap gaan heel veel gesprekken en heel veel slapeloze nachten vooraf.
Is de beslissing genomen, dan moet de vrouw ook nog een arts vinden die de abortus wil uitvoeren. De meest logische – en kleinste– stap is aankloppen bij een arts of een ziekenhuis in de buurt. Maar geen enkele arts kan tot abortus verplicht worden. Wij respecteren deze keuze van de artsen om een abortus al dan niet uit te voeren, maar we vragen wel een doorverwijsplicht naar de erkende abortuscentra. Het ontbreken van de doorverwijsplicht in de wet getuigt van weinig respect voor de patiënt. Op professionele wijze verwijzen naar de erkende abortuscentra is dan wel een absoluut minimum.
Na 25 jaar is het tijd om de abortuswetgeving te moderniseren en aan te passen aan de realiteit. Het is hoog tijd dat vrouwen écht baas in eigen buik worden.
Maya Detiège, federaal volksvertegenwoordiger
Leona Detiège, ere-senator