De quotawetgeving werpt zijn vruchten af. Dat blijkt uit een onderzoek van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen. Het percentage vrouwen in de bestuursraden van onderzochte beursgenoteerde ondernemingen, economische overheidsbedrijven en de Nationale Loterij verdubbelde op zes jaar tijd: van 8,2% in 2008 naar 12,7% in 2012 en 16,6% in 2014.

Op 28 juli 2011 werd in België de quotawetgeving ingevoerd. Die bepaalt dat beursgenoteerde ondernemingen en overheidsbedrijven minstens een derde vrouwen in hun bestuursraden moeten hebben. Het Instituut maakte nu een eerste balans op van de toepassing van de wet, en die is positief.

“Deze bemoedigende resultaten bewijzen dat de dwingende aanpak werkt. We mogen echter niet vergeten dat de vastgestelde minimumdoelstelling van minstens een derde vrouwen nog lang niet bereikt is bij een groot aantal bedrijven”, verklaart Liesbet Stevens, adjunct-directrice van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen. De wet is al van toepassing voor de overheidsbedrijven sinds 2012, maar treedt voor de grote beursgenoteerde ondernemingen pas in werking in 2017 en voor de kleine in 2019.

In 2014 haalde maar 13,4% van de onderzochte bedrijven, of 16 van de 119, het derde vrouwen voorzien door de wet. In 2012 was het maar 8,4% van de bedrijven.

Verklaring

“Het feit dat veel vrouwen nog vaak moeten kiezen tussen moederschap en carrière en dat ze binnen hun gezin het meeste werk verzetten in het huishouden en de opvoeding, en het feit dat seksistische stereotypen blijven voortbestaan in sommige bedrijven en sectoren kunnen een verklaring zijn voor deze zwakke vrouwelijke vertegenwoordiging”, verklaart Liesbet Stevens.

Goede leerlingen

De beursgenoteerde privéondernemingen die de wettelijke doelstelling hebben bereikt in 2014 zijn Melexis, Sioen Industries, Aedifica, Delhaize, Elia System Operator, KBC Ancora, Fountain, GIMV, IEP Invest, QRF, Umicore, Fluxys, Lotus, Immobel, Compagnie du Bois Sauvage, EVS Broadcast, Zenitel en Financière de Tubize. Melexis en Sioen Industries horen bij de betere leerlingen met respectievelijk 50% en 44% vrouwen in hun bestuursraden.

Alle economische overheidsbedrijven, evenals de Nationale Loterij voldeden aan de wettelijke doelstelling in 2014, maar sommige doen het beter dan andere. Zo telde de raad van bestuur van Proximus 50% vrouwen in 2014, die van Infrabel 40%, bij Bpost ging het om 33%, bij Belgocontrol en de NMBS/NMBS holding 30%. De Nationale Loterij landde op 42%.

Onderneming en sector

De grootte van de onderneming lijkt een invloed te hebben op het genderevenwicht in de raad van bestuur van een beursgenoteerde onderneming. De aanwezigheid van vrouwen in de bestuursraden van de Bel20-bedrijven ligt hoger (21,5%) dan bij de besturen van ondernemingen uit de Bel Small (13,7%).

De resultaten variëren ook naargelang de sectoren. Dit geldt zowel in de privésector als bij de overheid. Ondernemingen met minder goede resultaten (12 à 14% vrouwen) zijn terug te vinden in de financiële sector, de geneesmiddelenindustrie, de bouw, het transport en de exploitatie van elektriciteit. De meeste bedrijven maken deel uit van deze sectoren (77 van de 119).

De ondernemingen die het meeste vooruitgang hebben geboekt op het gebied van de gendergelijkheid in hun raad van bestuur maken deel uit van de sectoren die verband houden met chemie, textiel en voeding en technologie. Het aantal vrouwen verdrievoudigde er tussen 2008 en 2014, tot een gemiddelde van 20%.

Tot slot blijkt dat het totaal aantal leden in de bestuursraden min of meer gelijk is gebleven sinds de publicatie van de wet. Er werden dus geen extra plaatsen gecreëerd voor vrouwen, maar ze volgden daadwerkelijk mannen op bij de hernieuwing van de mandaten.

Directiecomités

De wet van 28 juli 2011 is niet van toepassing op de directiecomités. Het Instituut heeft er niettemin voor gekozen om ook de balans op te maken van de gelijkheid van vrouwen en mannen in de strategische en beslissingsfuncties. Vrouwen zijn er heel zwak vertegenwoordigd. In 2014 telde bijna de helft van alle onderzochte directiecomités (47,8%) geen enkele vrouw, en 39,1% maar één. In tegenstelling tot de bestuursraden geldt dat hoe kleiner een onderneming is, hoe meer gelijkheid in het directiecomité. Zo tellen de bedrijven van de Bel Small meer vrouwen in hun directiecomités (17,3%) dan de Bel20-bedrijven (15,2%).

In de directiecomités van de overheidsbedrijven zijn vrouwen amper aanwezig en in bepaalde gevallen helemaal niet. Het gaat dan over 6,6% vrouwen, tegenover 12,1% voor alle bedrijven samen. Sommige overheidsbedrijven die de wet op de quota in de bestuursraden wel naleven,  zoals de NMBS, of die nog beter doen, zoals  Bpost, hebben geen enkele vrouw in hun directiecomité.

Aanbevelingen

Het Instituut wijst net als zij-kant en ABVV tijdens hun jaarlijkse Equal Pay Day-campagnes op het belang van het promoten van zorgverloven bij vaders en het opleggen van genderquota in de directiecomités van beursgenoteerde ondernemingen en autonome overheidsbedrijven. Dwingende maatregelen lijken immers de meest efficiënte manier om gendergelijkheid aan de top van het bedrijfsleven te creëren.

Het onderzoek naar de toepassing van de quota “De eerste balans van de wet van 28 juli 2011 over genderquota in raden van bestuur” van het Instituut is gratis beschikbaar op zijn website: https://igvm-iefh.belgium.be